روستای کوهپايه‌ای بوژان در ارتفاعات جنوبی رشته کوه بينالود واقع شده است که ارتفاع آن از سطح دريا 1600 متر است. آب و هوای معتدل کوهستانی، زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی معتدل از ویژگی های بوژان می‌باشد.
خانه‌های این روستا به شکل پلکانی است.
برای معنی بوژان چندین تعبیر وجود دارد. این روستا در میان ساکنان شهر نیشابور و به گویش اهالی نیشابور، بُژ یا بِجُو نامیده می شود و بوژان در این گویش به معنای رشد کرده به کار می رود.
برخی دیگر می گویند به دلیل وجود گیاه بوژانه در این منطقه نام بوژان را بر این روستا گذاشته اند. این گیاه برگ های ریز و کوچک، ساقه ی بلند و بوی تندی دارد و برای جلوگیری از پوسیده شدن لباس ها توسط موریانه، این گیاه را داخل آنها می گذارند.
از سوی دیگر می توان ریشه ی بوژان را در لغت بوران جستجو کرد. بوران به معنی باد شدیدی است که زمان بارش برف دانه های برف را جابه جا می کند و احتمالا این اسم را به خاطر هوای کوهستانی و سرد روستای بوژان به آن داده اند.
در فرهنگ دهخدا و معین، بوژ به معنی گرداب، سیلاب سهمگین یا تب سنگین بدن آمده است. در برخی منابع کلمه ی بوژنه به معنای غنچه و شکوفه ی درخت به کار می رود و اهالی بوژان نیز به غنچه بوژ می گویند. در این صورت از ترکیب پسوند “ان ” با بوژ می تواند به مکان سیلاب های سهمگین یا محل پر از شکوفه و غنچه اشاره داشته باشد.
عده ای بر این باورند که بوژان از کلمه ی بوژ آمده است که دارای معانی مختلفی می باشد. در برخی متون این کلمه به معنای روییدگی و به وجود آمدن سبزی بر روی لباس ها، گلیم و فرش در نتیجه ی رطوبت و نم زیاد، به کار رفته است و در برخی دیگر معانی دیگری مانند گرداب، زنبور سیاه و تنه ی درخت دارد.
از پسوند بوژان برای نامگذاری چشمه ساران یا مرغزاران نیز استفاده می کنند و احتمالا به دلیل سرسبزی منطقه و وجود چشمه های فراوان، نام بوژان را بر آن گذاشته باشند.
جای جای نیشابور روستاهایی همچون بوژ آباد، بوژ مهران، حصار بوژان و غیره وجود دارد که نامی شبیه به بوژان دارند و همگی دارای آب و هوای مشترکی هستند. همین امر سبب شده تا احتمال ریشه ی بوژنه یا بوژ بیشتر مطرح گردد و بوژان به معنی درختان پر از شکوفه و گل در فصل بهار تعبیر شود.
رودخانه ای پر آب و دائمی که از ارتفاعات بینالود و کوه های گودزرد، سیاه خانی و بوژان سرچشمه می گیرد زندگی را برای مردم اهالی روستا به ارمغان آورده و موجب رویش گیاهان رنگارنگ در مسیر گذر خود گشته است. رودخانه در مسیر عبود خود از ارتفاعات متعددی می گذرد که موجب ایجاد شدن چندین آبشار زیبا در مسیر خود شده و یکی از جاذبه های گردشگری بوژان به حساب می آید. برای بازدید از آبشار پس از حرکت از بوژان حدود۲ ساعت پیاده روی پیش رو خواهید داشت. رودخانه ۱۰ کیلومتر را طی می کند. در این مسیر میتوانید از مسجد روستا،جنگل های سرسبز و باغ های گردو عبور کنید. توجه داشته باشید مسیر دشوار است و با سراشیبی های تندی مواجه خواهید شد بنابر این لوازم ضروری و تجهیزات ایمنی را به همراه داشته باشید.
قدمت روستا
بوژان شهری تاریخی با قدمت زیاد است که متاسفانه حدود ۷۰۰ سال پیش سیلی مخرب آن را کاملا ویران کرد و تنها قسمت بسیار کوچکی از آن باقی ماند. با رویش مجدد گیاهان مردم کم کم دوباره به شهر برگشتند و مجددا سیلی عظیم شهر را تخریب کرد. تخمین زده می شود عارف اسلامی ابوسعید ابوالخیر در چهار کیلومتر جنوب آن زندگی می کرده است. از حفاری های قبرستانی قدیمی نیز چندین قطعه سنگی و کاسه به دست آمده که متعلق به زرتشتیانی است که مرده ها را همراه با ظرف غذا دفن می کردند.
ساختار بوژان
ساختار معماری بوژان مشابه با چندین روستای پله کانی دیگر کشورمان است. تمامی این روستاها در مناطقی کوهستانی و با شیب زیاد ساخته شده اند که همین امرباعث شده معماران آن سبک پله کانی را برای ساخت خانه ها در نظر بگیرند. بافت آن بسیار متمرکز و تمامی خانه ها به نحوی با هم در ارتباط هستند. کوچه های روستا پیچ در پیچ و گشت و گذار در آن حال و هوای خاصی دارد. به خصوص که در کنار این معماری ویژه گل ها و گیاهان، باغ ها و کشتزارها نیز زیبایی خاص خود را دارند. و در هر یک از فصول خاص چشم اندازی زیبا و متفاوت را شکل می دهند.
کوهنوردی
به دلیل موقعیت مناسب بوژان در میان رشته کوه بینالود، امکان دسترسی به ارتفاعات قله شیرباد، کلمیش، دریاچه مرتفع چشمه سبز، خط الراس پایور و … از این ناحیه فراهم شده است؛ بنابراین کوهنوردان زیادی از مسیر چشمه شکراب به قله شیرباد صعود می‌کنند. رشته کوه بینالود در محدوده بوژان دارای آبریزهای زیادی است که به صورت چشمه در سطح زمین جاری می‌شوند و تقریبا در تمامی مسیرهای کوهنوردی آن دسترسی به آب وجود دارد.
مردم فارسی زبان و مسلمان روستا مانند ساکنان بسیاری از دیگر روستاهای کشور زندگی خود را بر مبنای کشاورزی می گذرانند و در کنار آن به امور گردشگری، خدماتی و صنایع دستی می پردازند. باغ های میوه از جمله: آلبالو، گیلاس، گردو، آلو، زردآلو و انگور مهم ترین محصول آن ها می باشد.
مردم بوژان بیشتر زمان ها لباس های محلی می پوشند و اغلب مراسم باستانی و مذهبی روستا در امام زاده برگزار می شود. در ماه محرم شمایل خوانی از مراسم خاص آنان است. در مجالس شادی خود نیز از آوازهای محلی خود که همان آوازهای محلی خراسانی است بهره می گیرند و سازدوتار، دایره زنگی، قشمه، دهل و سرنا همراه با خواندن ترانه‌های محلی را با رقص زیبای چوب توسط جوانان شهر اجرا می کنند.
به دلیل قرار گرفتن در منطقه کوهستانی و غنی بودن گیاهان آن دام ها به راحتی می توانند از مراتع اطراف تغذیه کنند. بنابر این دامداری و محصولات آن از جمله پشم ریسی، تولید گوشت و تولید لبنیات جزو مشاغل مردم آن است. لباس مردان از پارچه های مرغوب در رنگ های تیره با دستدار و شال کمر است. قالی‌بافی و فرت‌بافی از صنایع‌دستی روستای بوژان است که به دست هنرمندانه زنان و دختران بوژانی انجام می شود. از غذاهای محلی روستای بوژان می‌توان به بلغور شیر، کشک، کوکو قارچ، کله جوش، حلوای محلی، فطیر مسکه، نان تفدون، انواع آش، کباب، خورشت و آبگوشت اشاره کرد.
موقعیت جغرافیایی
روستای بوژان از شرق به روستای سوقند، از غرب به روستای دربهشت و اردوگاه باغرود، از جنوب به دو روستای بوژآباد و حصار و از سمت شمال به مشهد محدود شده است.
راه دسترسی
برای رسیدن به این روستا به نیشابور بروید و پس از گذر از این شهر وارد راه آسفالته ای شوید که به بوژان منتهی می شود و در مسیر از کنار روستاهای حمیدآباد و فوشنجان و حصار بوژان، نیز می گذرد.
